Ο πωρόλιθος «ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον»

                        Ο πωρόλιθος «ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον»

                            του Δ.Κ. Κωνσταντινίδη

Ο κόσμος τον ξέρει σαν πωρόλιθο ή πουρόπετρα. Οι γεωλόγοι τον αποκαλούν ψαμμιτικό ασβεστόλιθο ή ασβεστολιθικό ψαμμίτη. Από την αρχαιότητα μέχρι και πρόσφατα αποτελούσε το κύριο δομικό υλικό στην Κύπρο. Σήμερα δυστυχώς εγκαταλείπεται. Πώς να κτιστούν οι πύργοι της Λεμεσού και Λευκωσίας από τέτοιο υλικό;

«Δεν συμφέρει», θα σας δηλώσει - χωρίς περιθώριο συζήτησης - ο οικονομικός διευθυντής της κατασκευαστικής εταιρείας! Εξάλλου, πώς θα καταλάβει ο Μαλαισιανός απατεώνας Jho Taek Low, κάτοχος «χρυσού» κυπριακού διαβατηρίου, με τις «ευχές» του Αρχιεπισκόπου Κύπρου, την όποια πολιτισμική αξία του πωρόλιθου;

Στην αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα κτίσθηκαν με πωρόλιθο πόλεις, οχυρωματικά έργα, λιμάνια και άλλες οικοδομές. Ανάμεσα στα αρχαιότερα ερείπια μνημείων ανήκουν οι οικίες του Διόνυσου, του Αιώνα, του Θησέα και του Ορφέα, οι οποίες χρονολογούνται από τον 2^ο  έως τον 5^ο  αιώνα μ.Χ. Η τεράστια έπαυλη του Θησέα διέθετε πάνω από 100 δωμάτια (Εικ. 1)

Εικ. 1: Κολώνες από τα ερείπια της έπαυλης του Θησέα στη Νέα Πάφο.

Από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα της αρχαίας Κύπρου είναι το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη (Εικ. 2-3) που βρίσκεται δυτικά της πόλης του αρχαίου Κουρίου. Αποτέλεσε θρησκευτικό κέντρο λατρείας του Απόλλωνα, ως θεού των δασών (του Υλάτη), από τον 8^ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. 

Εικ. 2-3: Το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη 

 Στον Μεσαίωνα

Κατά τον Μεσαίωνα ο ασβεστιτικός ψαμμίτης χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση των τειχών των πόλεων και διαφόρων κάστρων, ανακτόρων και κοινών σπιτιών. Στις εικόνες που ακολουθούν (Εικ. 4-9) μια μικρή επιλογή από τις αμέτρητες κατασκευές του. 

Εικ. 4: Η Εκκλησίας της Αγίας Άννας στην κατεχόμενη Αμμόχωστο, κτίσμα του 13^ου αιώνα.

Εικ. 5: Βυζαντινό παρεκκλήσι στο Κάστρο της Κερύνειας. Κτήριο του 12^ου αιώνα.

 
Εικ. 6: Τμήμα των Ενετικών τειχών της Λευκωσίας του 16^ου αιώνα.

Εικ. 7: Η πύλη της Αμμοχώστου στη Λευκωσία,  Βενετικό κτίσμα του 1567, με αρχική ονομασία "Porta Giuliani" 

Εικ. 8: Οικόσημο στην πύλη της Αμμοχώστου.

Εικ. 9: Ο Πύργος του Οθέλλου στην κατεχόμενη Αμμόχωστο από τα τέλη του 15^ου αιώνα.

Στη νεότερη ιστορία

Στην πιο σύγχρονη αρχιτεκτονική ιστορία της Κύπρου υπάγονται χιλιάδες κτίσματα, όπως πάμπολλες εκκλησίες και μοναστήρια διασκορπισμένα σε όλο το νησί, αρχοντικά, μουσεία, καθώς και συνηθισμένες κατοικίες. Στις γνωστότερες οικοδομές ανήκει το αρχοντικό του Χατζηγιωργάκη Κορνέσιου του 18^ου αιώνα, που αποτελεί δείγμα της αστικής αρχιτεκτονικής της περιόδου της Τουρκοκρατίας (Εικ. 10). 

Εικ. 10: Το αρχοντικό του Χατζηγιωργάκη Κορνέσιου (Λευκωσία)

Από τα κλασικά κτίσματα του τέλους του 19ου αιώνα ξεχωρίζει το Κυπριακό Μουσείο (Εικ. 11), που ιδρύθηκε το 1882 κατά τη διάρκεια της Βρετανικής κατοχής. Βρίσκεται στη Λευκωσία και στεγάζει μια συλλογή που έχει ξεπεράσει κατά πολύ τη χωρητικότητα των κτηρίων του.

Εικ. 11: Το Κυπριακό Μουσείο (Λευκωσία). 

Από τα γνωστά μοναστήρια της οροσειράς του Τροόδους επέλεξα εκείνο του Αγίου Νεοφύτου, για τον λόγο ότι έχει κτιστεί στο φυσικό του χώρο από πετρώματα που το περιβάλλουν (Εικ. 12).  

Εικ. 12: Το Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου, κοντά στη Τάλα της Πάφου.

Οι τελευταίες δυο εικόνες του 20^ου αιώνα, συμβολίζουν και τον συναισθηματικό δέσιμο του συντάκτη του παρόντος, αφού αποτέλεσαν το δεύτερο σπίτι του για μια τριετία πριν από τις περιπέτειες του ανά τον κόσμο.

Εικ. 13: Η είσοδος του Παγκυπρίου Γυμνασίου στη Λευκωσία.

Εικ. 14: Η Σεβέρειος Βιβλιοθήκη του Παγκυπρίου Γυμνασίου που εγκαινιάστηκε το 1949.