Μέσα στης Τόχνης τα Στενά

 

Μέσα στης Τόχνης τα Στενά

Προλεγόμενα

Ξυπνώντας κατάλαβα ότι ήταν απλά ένα όνειρο. Πώς αλλιώς θα είχαμε πάει με βάρκα στην Τόχνη; Η ψευδαίσθηση προήλθε από επιστημονικά άρθρα της Γεωργίας Ανδρέου[1] που μας διηγείται πως η Τόχνη ήταν κάποτε μια παραθαλάσσια περιοχή. Βέβαια το «κάποτε» ήταν χιλιάδες χρόνια πριν, δηλαδή στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1.650 έως το 1.050 π.Χ.). Η Γ. Ανδρέου το αποδεικνύει με αρχαιολογικές μελέτες. Εμείς θα περιοριστούμε σε αυτά που καταλαβαίνει εύκολα ο καθένας από εμάς. Στην Εικ. 1 βλέπουμε λοιπόν ένα παράκτιο στρώμα με κεραμικά αντικείμενα της τότε εποχής, όπως π.χ. θραύσματα από ένα επιτόπιο πιθάρι. Αυτά για όσα βρέθηκαν στη θέση Λακκιά της Τόχνης.  

Εικ. 1: Παράκτιο στρώμα στα Λακκιά της Τόχνης με αντικείμενα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού[2].

Επειδή, ωστόσο, «εν τω μεταξύ» η θάλασσα μεταφέρθηκε και την άραξε λίγο χιλιόμετρα πιο κάτω, πήραμε το αυτοκίνητο και τραβήξαμε για την Τόχνη μέσω ξηράς. Εξάλλου, δεν διαθέτουμε βάρκα!

Τι είναι η Τόχνη;

Είναι πιθανόν το όνομα της να προέρχεται από την παραλλαγή της λέξης Τέχνη. Αν είναι έτσι, η εδώ καλλιτεχνία οφείλεται αφενός στην γεωλογική δωρεά που πλούτισε την περιοχή με ποιοτικό πωρόλιθο και αφετέρου στην τεχνοτροπία των χτιστών της που αναδεικνύεται μέσα από ένα αρχιτεκτονικά εντυπωσιακό χωριό. Σπίτια και εκκλησιές φτιαγμένα αποκλειστικά από πέτρα (Εικ. 2-3).  Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για αναπαλαιωμένες οικίες με στόχο τη διατήρηση της τοπικής αρχιτεκτονικής και την ανάπτυξη του αγροτουρισμού που αποτελεί τη σύγχρονη πηγή εσόδων για τους κατοίκους της.

Εικ. 2-3:  Πετραδάκια τοποθετημένα  με μαεστρία από τους τεχνίτες της Τόχνης[3].

Οι τεχνίτες δεν χρειάστηκε να τρέχουν αλλού για να βρουν τα υλικά για τους τοίχους και τους φράχτες των κατοικιών. Υπήρχαν στο διπλανό χωράφι μέσα στα κοιτάσματα πουρόπετρας. Τοποθετημένα από τη μάνα Γη με τέτοιο τρόπο που ενέπνεε και τους ίδιους πώς θα χτίσουν το δικό τους, του γείτονα και κουμπάρου τους το σπίτι. Με άλλα λόγια, αυτές οι γήινες  δημιουργίες ήταν το πρότυπο για ό,τι αυτοί οι μαέστροι των οικοδομών έφτιαξαν στη συνέχεια (Εικ.4).

Εικ. 4: Στρώσεις πουρόπετρας σε δρόμο της Τόχνης· το μοντέλο για το χτίσιμο των σπιτιών;

Αυτά σε αντίθεση από του τεχνίτες της Πέτρας της Ιορδανίας, οι οποίοι προτιμούσαν να τα λαξεύουν μέσα στο ίδιο το πέτρωμα (Εικ. 5).

Εικ. 5: Λαξευμένο μαυσωλείο στην Πέτρα της Ιορδανίας[4].

Οι «πουροπετρίτες» της Τόχνης δεν αρκέστηκαν στη ομορφιά του λίθου. Αναζήτησαν και πιο ζωντανά πράγματα, όπως τη χλωρίδα ώστε τα στενά της Τόχνης να πρασινίσουν, να κοκκινίσουν, να γίνουν μπλε, κίτρινα και γαλάζια (Εικ. 6-7).

Εικ.6-7: Η χλωρίδα που στολίζει τις άδειες αυλές της πουρόπετρας.

Το Αρκάτζ'ιν της Τόχνης και ο ναός του

Αρκάτζ'ιν στην Κύπρο αποκαλείται κάθε κοίτη όπου τρέχει μικρή ποσότητα νερού. Και επειδή, εκτός από  την κακιστοκρατία[5] που είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του βραχονησιού, η ξηρασία κοντεύει να γίνει συνώνυμο της Κύπρου, για αυτό  και έχουμε εκατοντάδες τέτοια τοπωνύμια. Αυτό όμως της Τόχνης έχει δυο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: πρώτον, χωρίζει το μικρό χωριό των 400 περίπου κατοίκων σε δυο συνοικίες (ανατολική και δυτική) και, δεύτερο, πάνω σε ένα γεφύρι του είναι χτισμένος ο ναός των Κωνσταντίνου και Ελένης (Εικ. 8).

Εικ. 8: Ο ναός πάνω στο γιοφύρι του αρκάτζ'ιού της Τόχνης· μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Πηγή[6]

Πρέπει όμως να γνωρίζει ο υποψήφιος επισκέπτης της Τόχνης - και πιθανά έμπειρος ταξιδιώτης της Ευρώπης - ότι αυτό το αρκάτζ'ιν δεν θα μοιάζει με τον Δούναβη που επίσης χωρίζει στα δυο τη Βουδαπέστη, για να μην απογοητευθεί. Εντούτοις τα γραφικά στενά του, οι φιλόξενοι κάτοικοι του και το παραδοσιακό κυπριακό φαγητό στην Ταβέρνα της Τόχνης θα τον αποζημιώσουν.

Με ένα ποτήρι κόκκινο σπιτικό κρασί, το ψητό χαλούμι στα κάρβουνα, το σιγομαγειρεμένο στιφάδο και το μοναδικό πανόραμα του χωριού (Εικ. 9) θα τον πείσει να μνημονεύει την ώρα που αποφάσισε να επισκεφθεί αυτό τον αγροτικό οικισμό.

Εικ. 9: Πανοραμική άποψη της Τόχνης από την ομώνυμη ταβέρνα.

Πρωτοχρονιάτικη ευχή

Μπορεί ο «θαυματουργός» Πρόεδρος της Κύπρου να ισχυρίζεται ότι έχει δρομολογήσει την ένταξη του νησιού στο ΝΑΤΟ, πράγμα το οποίο με κάνει να αμφιβάλω αν πραγματικά έχει ξυπνήσει από τον λήθαργο του, αλλά το ότι είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το αποδεικνύει και η σημαία της που βρίσκεται σε σπίτι σε μια άκρη του χωριού (Εικ. 10).

Εικ. 10: Η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σπίτι της Τόχνης

Ας μην μπούμε όμως σε πολιτική κουβέντα, γιατί θα πρέπει να εκφράσω τον θυμό και τη οδύνη μου για όσα έπραξαν τα «παληκάρια» της ΕΟΚΑ Β΄ πριν κάποιες δεκαετίες. Επειδή το αφήγημα αυτό γράφεται παραμονή πρωτοχρονιάς, δεν θα ήθελα να υποδεχθώ το Νέο Χρόνο με τέτοια συναισθήματα.

Καλύτερα να ευχηθώ απλά ο καινούργιος χρόνος να φέρει τη νοημοσύνη στο νησί, ώστε μια βόλτα με το αμάξι μέχρι την Κερύνεια να χρειάζεται ένα μισάωρο, όπως κάποτε. Χωρίς πράσινες γραμμές και διαβατήρια για Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Αν νομίζετε ότι αυτή είναι ουτοπία, δεν θα συνεχίσω. Γιατί η επόμενη ευχή θα ήταν να γυρίσουν στα σπίτια τους οι Τουρκοκύπριοι της Τόχνης και οι Ελληνοκύπριοι της Κερύνειας.

Αυτή πια θα ήταν μια σούπερ ουτοπία.

---

[1]https://www.researchgate.net/publication/323043291_Monitoring_the_impact_of_coastal_erosion_on_archaeological_sites_The_Cyprus_Ancient_Shoreline_Project

[2] https://larnakaonline.com.cy/2021/07/29/archaiologikos-choros-sto-xorio-tochni-tis-eparchias-larnakas/

[3] Οι εικόνες που δεν έχουν πηγή είναι του συντάκτη του αφηγήματος

[4] https://resesidan.se/en/petra-jordan-a-fantasy-city/

[5] https://www.liberal.gr/apopsi/kakistokratia

[6] https://www.bigcyprus.com.cy/destinations/tochni/timiou-stavrou-agion-konstantinou-elenis-tocnhi