Η μελαγχολική ιστορία ενός ναού με χάλκινη πόρτα

 

Η μελαγχολική ιστορία ενός ναού με χάλκινη πόρτα

από Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη

Πρόλογος

Αυτή η αφήγηση αφορά την σπάνια ιστορία ενός ναού στο Μαγδεμβούργο και της χάλκινης πόρτας του που αναδύεται μέσα από το πράσινο χρώμα του μαλαχίτη που κάλυψε, με το πέρασμα του χρόνου, τον λαμπερό χαλκό της.

Ο Ναός του Αγίου Ιωάννη

Η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε το 937 μ.Χ. στη θέση του σημερινού καθεδρικού ναού ήταν ένα αβαείο αφιερωμένο στον Άγιο Μαυρίκιο. Ο σημερινός καθεδρικός ναός (Εικ. 1) χρειάστηκε 300 χρόνια για να κατασκευαστεί, με έναρξη το 1209 και με την ολοκλήρωση των καμπαναριών  του να πραγματοποιείται μόλις το 1520.

Εικ. 1: Ο σημερινός ναός του Αγίου Ιωάννη στο Μαγδεμβούργο[1]

Παρά τις επανειλημμένες λεηλασίες και καταστροφές από φωτιές και δύο μεγάλους πολέμους, ο ναός αυτός είναι πλούσιος σε έργα τέχνης, αντίκες και ανάγλυφα.

Μια από τις κορυφαίες στιγμές στην ιστορία του ήταν σίγουρα η 26^η Ιουνίου του 1524, όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος έκανε κήρυγμα στο ναό, ύστερα από το οποίο η εκκλησία ανακηρύχτηκε Προτεσταντική.

Σχεδόν 100 χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου, στρατεύματα λήστεψαν τον ναό και τον έκαψαν. Κληρικοί και απλοί άνθρωποι δολοφονήθηκαν. Είκοσι χιλιάδες κάτοικοι του Μαγδεμβούργου έχασαν τη ζωή τους, ενώ στο τέλος του πολέμου ο πληθυσμός της πόλης μόλις και έφτανε τους 400 κατοίκους.

Ο ιερέας της ενορίας επέστρεψε μετά την απελευθέρωση του, ενώ ο κόσμος δραστηριοποιήθηκε – για ακόμα μια φορά – με στόχο την αναστήλωση του. Έτσι, πρώτα προέκυψε ένα προσωρινό ξύλινο οικοδόμημα και μετά μια τεράστια νέα εκκλησία (το 1662).

Όμως, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οι επιθέσεις στην πόλη προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και στον ναό. Ό,τι απέμεινε από αυτόν ήταν πρακτικά μια μάζα από ερείπια. Μόλις το 1953 άρχισαν σιγά-σιγά οι εργασίες καθαρισμού του, ενώ ταυτόχρονα κατασκευάστηκε μια επίπεδη στέγη για να καλύψει το κυρίως τμήμα του. Οι πύργοι του ξαναχτίστηκαν, αλλά οι εργασίες ήταν ανεπαρκείς με αποτέλεσμα ο ναός να κλείσει το 1961. Η σημασία και ο ρόλος του ναού για τους θρησκευόμενους υποβαθμίστηκε από το καθεστώς «της δικτατορίας του προλεταριάτου». 

Μετά την πολιτική αλλαγή, έγιναν προσπάθειες για την πλήρη ανοικοδόμηση της εκκλησίας. Το νέο κτίριο εγκαινιάστηκε στις 10 Μαΐου του 1983, στην 352^η επέτειο από την καταστροφή της πόλης κατά τον Τριακονταετή Πόλεμο.

Η Χάλκινη Πόρτα  

Η ματιά ενός κοιτασματολόγου που βλέπει εικόνες οδηγείται συνήθως στο αντικείμενο εκείνο που είναι κατασκευασμένο από μέταλλο. Όμως, αυτή τη φορά, η εικόνα με την χάλκινη πύλη του ναού μου διασάλευσε το μυαλό και οδήγησε τις σκέψεις μου στα αθώα θύματα του Σαουδάραβα μακελάρη. Σε μια πόλη που τον φιλοξενεί από το 2006.

Αφορμή για τις σκέψεις αυτές ήταν η φωτογραφία με τις χιλιάδες των λουλουδιών που τοποθετήθηκαν στη μνήμη των θυμάτων, μπροστά από την χάλκινη πόρτα του ναού (Εικ. 2). Για ακόμα μια φορά, ο ναός γνώρισε ακόμα μια τραγωδία, αφού βρίσκεται δίπλα από την Χριστουγεννιάτικη αγορά, όπου τουλάχιστον 4 γυναίκες και ένα παιδί πλήρωσαν με τη ζωή τους μια τόσο όμορφη συνήθεια˙ να ψωνίζουν δώρα, κυρίως για τα παιδιά, στα φαντασμαγορικά περίπτερα, λίγο πριν από τη γιορτή της αγάπης. 

Εικ. 2: Χιλιάδες λουλούδια μπροστά στο ναό τη δεύτερη μέρα μετά την επίθεση. Πηγή[2]

Η αναζήτηση

Η αναζήτηση που έκανα για τον ναό και την χάλκινη πόρτα του μου έμαθε πολλά.

Πρώτα από όλα, αυτά που εξιστόρησα πιο πάνω. Μια ιστορία ενός ναού που σε φέρνει αιώνες πίσω στον χρόνο για να διαπιστώσεις για ακόμα μια φορά ότι αυτός που θέλει να λέγεται Άνθρωπος ο Σοφός (Homo Sapiens) βρίσκεται ακόμα στα μονοπάτια του αρχέγονου ζώου. Ο Τριακονταετής Πόλεμος, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, το Βιετνάμ, το Αφγανιστάν, η Ουκρανία, η Κύπρος και τόσα άλλα χώματα αυτής της δύσμοιρης Γης έχουν τόσα να περιγράψουν για τα εκατομμύρια των αθώων που εξολόθρευσε ο Άνθρωπος ο Σοφός˙ για τους ναούς που γκρέμισε, αλλά και τις θρησκείες που δημιούργησε για να μπορεί τελικά να σκοτώνει «υπέρ πίστεως και πατρίδος»! Για τις χιλιάδες θύματα από τους μακελάρηδες στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στη Νέα Υόρκη, στην Αθήνα, στην Πράγα και τόσες άλλες πρωτεύουσες του «πολιτισμένου κόσμου».

Κοιτάζω τις ανάγλυφες πόρτες και τα δύο αγάλματα με γυναίκειες μορφές που πλαισιώνουν την πύλη του ναού. Και κατανοώ τις σκέψεις του καλλιτέχνη/δημιουργού τους. Τα ανάγλυφα στη χάλκινη πόρτα να απεικονίζουν τον «Πόλεμο», την καταστροφή της πόλης στον Τριακονταετή Πόλεμο - το 1631 - και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο - το 1945 (Εικ. 3).

Εικ. 3: Η χάλκινη πόρτα με τα ανάγλυφα της φρίκης του πολέμου και τα δυο γλυπτά στο πλάι

Και τα δυο γλυπτά, επίσης από χαλκό, να εκφράζουν τη θλίψη και την ελπίδα: αριστερά, το άγαλμα του πόνου, με μια μάνα να έχει στην αγκαλιά της το  νεκρό παιδί της και δεξιά μια γυναίκα να μαζεύει ερείπια του ναού ελπίζοντας στην ανοικοδόμηση του και στην επικράτηση της ειρήνης (Εικ. 4). Για γεγονότα που έγιναν κάποτε, πριν από αιώνες!

Και αμέσως να συνειδητοποιείς πως εδώ κοντά μια χαροκαμένη μάνα αγκάλιασε για τελευταία φορά τον Andre της, το  εννιάχρονο αγόρι της (Εικ. 4) που δολοφονήθηκε από τον παρανοϊκό μακελάρη την Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου. Και να διαβάζεις την συγκλονιστική της ανάρτηση στο Facebook: «Επιστρέψτε μου το μικρό μου αρκουδάκι για να πετάξει σε όλο τον κόσμο. Δεν υπήρξε τίποτα κακό που ο Αντρέ να έκανε σε κάποιον. Γιατί εσύ... Γιατί;

Ήταν εδώ στη Γη μόνο για εννέα χρόνια. Δεν το καταλαβαίνω. Τώρα είσαι με τη γιαγιά και τον παππού στον ουρανό. Τους έλειψες πολύ, όπως λείπεις και σε εμάς εδώ τώρα. Θα ζεις πάντα στις καρδιές μας... Στο υπόσχομαι».

Εικ. 4: Ο Andre. Πηγή φωτογραφίας[3].

Θαυμάζω τον τρόπο που η μάνα του Ανδρέα, όπως θα λέγαμε εμείς, η Desiree βρήκε για παρηγοριά: «Τώρα είσαι με τη γιαγιά και τον παππού στον ουρανό».  

Την καταλαβαίνω. Ο Ανδρέας θα ζει στις καρδιές τους. Εκεί δεν θα είναι νεκρός. Απλά θα είναι μακριά. 

Αλλά ό,τι και να γράψουμε στο τέλος εκείνο που μένει στη ψυχή μας είναι ο στίχος του Νίκου Γκάτσου που τόσο μαγικά πλούμισε με τη μουσική του ο μεγάλος μας συνθέτης, ο Μάνος Χατζηδάκης:

«Νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί,

Με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί»

---

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Magdeburg_Cathedral#/media/File:Magdeburger_Dom_Cathedral_(40705658233).jpg

[2] https://www.pinterest.com/pin/781093129158419297/?cctld=/secure/autologin/

[3] Desiree Gleissner (η μάνα του θύματος)