ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΡΕΚΟΡ_ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΤΑ ΠΙΟ ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ

 

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ Γεωλογικα ΡΕΚΟΡ

μεροσ δευτερο: τα πιο ΨΗΛα βουνα του πλανητη

από Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Γεωλόγο

Και ανεβαίνοντας ξανά πάνω στα ψηλά βουνά…

Σήμερα θα «ανεβούμε ξανά πάνω στα ψηλά βουνά», αλλά μόνο με εικόνες, λίγες πληροφορίες - αφού ελάχιστοι φίλοι του Facebook διαβάζουν μεγάλα κείμενα - και πολλή φαντασία.  Στα βουνά που θα ανεβούμε σήμερα ταιριάζει απόλυτα η παροικία «Μαθημένα τα βουνά απ’ τα χιόνια», αφού όλα είναι σχεδόν μόνιμα χιονισμένα. Επιπλέον, προετοιμαστείτε γιατί μας περιμένουν εκπλήξεις. Και αυτό γιατί τρία βουνά, τα δυο από τα οποία και ηφαίστεια, «τσακώνονται» πιο είναι το πιο ψηλό!!!

¡¡Vamos!! 

Το Κορυφή για βόλτα μόνο για λίγους

Το Έβερεστ, με τα 8.848 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (π.ε.θ.), είναι το πιο ψηλό βουνό στη Γη (Εικ. 1). Βρίσκεται ανάμεσα στο Νεπάλ και την Κίνα και κατ’ επέκταση είναι και το ψηλότερο βουνό της Ασίας.

Εικ. 1: Το χιονισμένο Έβερεστ, όπως φαίνεται από αεροσκάφος της Drukair (επίσημου αερομεταφορέα του Βασιλείου του Μπουτάν)[1]  

Αυτό, θα μου πείτε, είναι γνωστό και στους μαθητές του Δημοτικού. Ωστόσο,  αυτό που δεν είναι γνωστό σε πολλούς είναι ότι το Έβερεστ είναι πράγματι το ψηλότερο βουνό στον κόσμο, σύμφωνα με το υψόμετρο του ή ακόμη καλύτερα σύμφωνα με το πόσα μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας βρίσκεται η κορυφή του. Γιατί αν λάβουμε υπόψη μας και το βάθος κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας (κ.ε.θ.), τότε το πιο ψηλό βουνό στον πλανήτη είναι η Μάουνα Κέα (Mauna Kea). Για να είμαστε πιο ακριβείς, η Μάουνα Κέα είναι και το ψηλότερο ηφαίστειο του Μεγάλου Νησιού της Χαβάης, που το μεγαλύτερο μέρος του είναι υποθαλάσσιο (Εικ. 2). Από τα 10.207 μέτρα, πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας υψώνονται μόλις τα 4.207 μέτρα, ενώ τα υπόλοιπα 6.000 μέτρα είναι κ.ε.θ.

Εικ. 2: Τρισδιάστατη απεικόνιση του ηφαιστείου/βουνού Μάουνα Κέα της Χαβάης, με το μεγαλύτερο τμήμα του (6χλμ) κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας[2].

Λίγα λόγια για το Βασιλιά των Βουνών

Από γεωλογικής άποψης, ο σχηματισμός της «Κατοικίας του Χιονιού» (hima=χιόνι + ālaya=κατοικία)[3], είναι αποτέλεσμα της ηπειρωτικής σύγκρουσης μεταξύ της Ινδοαυστραλιανής και της Ευρασιατικής πλάκας. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με επακόλουθο  την ανύψωση της οροσειράς των Ιμαλαΐων κατά περίπου 5 χιλιοστά τον χρόνο. Τα Ιμαλάια έχουν την τρίτη μεγαλύτερη συγκέντρωση χιονιού και πάγου στον κόσμο, μετά την Ανταρκτική και την Αρκτική (Εικ. 1).             

Τα Ιμαλάια έχουν να παρουσιάσουν πρωτοπόρους και ηρωικούς ορειβάτες, οι οποίοι κατάφεραν να κατακτήσουν τις κορυφές τους, αλλά και ανείπωτες τραγωδίες με πολλά ανθρώπινα θύματα. Ας μείνουμε, όμως, στα θετικά και ας ξεχάσουμε τα δυσάρεστα. Από τα τελευταία έχουμε πολλά, «χάρις» στον κορωνοϊό.

Ανάμεσα στους θαρραλέους ορειβάτες του κόσμου ανήκουν και Έλληνες. Πρώτος από αυτούς ο Κωνσταντίνος Νιάρχος που ανέβηκε στην κορυφή του Έβερεστ στις 13 Μαΐου του 1999. Ανάμεσα σε όσους κατέκτησαν την περίφημη κορυφή τον 21^ο αιώνα είναι και οι Ελληνίδες Χριστίνα Φλαμπούρη, Βανέσα Αρχοντίδου και Αλίκη Αναστασοπούλου. 

Μάουνα Κέα

Η κορυφή της Μάουνα Κέα κατέχει και άλλες διακρίσεις. Εκτός από κορυφή του "ψηλότερου" βουνού, φιλοξενεί και το μεγαλύτερο αστρονομικό παρατηρητήριο του κόσμου. Σε τέτοιο υψόμετρο η ατμόσφαιρα είναι εξαιρετικά ξηρή και χωρίς σύννεφα σχεδόν όλο το χρόνο. Αυτό καθιστά ιδανική την τοποθεσία του για ένα παρατηρήσεις και μετρήσεις (Εικ. 3).

Εικ. 3: Το αστρονομικό παρατηρητήριο στην κορυφή του ηφαιστείου της Μάουνα Κέα (4.000 μ. π.ε.θ)[4]

Εξάλλου, από το 1960 μέχρι σήμερα έχουν εγκατασταθεί στη Χαβάη άλλα 12 παρατηρητήρια, ανάμεσα στα οποία και  το γνωστό ως Mauna Loa Observatory (MLO - Παρατηρητήριο της Μάουνα Λόα), που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του ομώνυμου ηφαιστείου (Εικ. 4). Πρόκειται για κορυφαίες εγκαταστάσεις που παρακολουθούν ανελλιπώς και συλλέγουν δεδομένα σχετικά με την ατμοσφαιρική αλλαγή, το διάστημα, πιθανά τσουνάμι ή άλλες αναμενόμενες καταστροφές, κτλ. Ανάμεσα στις σημαντικότερες μετρήσεις είναι και αυτές που αφορούν τα επίπεδα του CO₂.

Η Μάουνα Κέα, που θεωρείται αδρανές ηφαίστειο αποτελεί, επίσης, ελκυστικό χιονοδρομικό κέντρο, αφού συσσωρεύει χιόνι, λόγω του ύψους και του κρύου που επικρατεί εκεί. Ως ηφαίστειο είχε «ξεσπάσει» για τελευταία φορά πριν από 6.000-4.000 χρόνια. Αντίθετα, γεωφυσικές παρατηρήσεις από την επιφάνεια του γειτονικού ηφαιστείου της Μάουνα Λόα (Εικ. 4) υποδεικνύουν ότι μπορεί να υπάρξει εδώ νέα ηφαιστειακή έκρηξη, ύστερα από την τελευταία που συνέβη το 1984. Τέλος, οι κόκκινοι μικροί κύκλοι της Εικ. 4 υποδηλώνουν τις θέσεις ροής λάβας από τον κρατήρα PουΟυOo του ηφαιστείου Κιλαουέα, το οποίο είναι ενεργό.

Εικ. 4: Οι χιονισμένες κορυφές των ηφαιστείων Μάουνα Κέα και Μάουνα Λόα και οι θέσεις λάβας (κόκκινες κηλίδες) του ηφαιστείου Κιλαουέα[5].  

Για να μπερδευτούμε εντελώς

Επειδή οι γεωλόγοι είναι περίεργη ράτσα ανθρώπων (γι’ αυτό ίσως και συνέχεια «πιάνουν τα βουνά»), έχουν ακόμα και τρίτο «ψηλότερο βουνό»!! Αυτή τη φορά το ψηλότερο «Βουνό από το κέντρο της Γης». Αυτό είναι το Τσιμποράσο (Chimborazo στα Ισπανικά), ένα ηφαίστειο στο Εκουαδόρ (Ισημερινό), που έχει υψόμετρο μόνο 6.263 μέτρα. Πώς, λοιπόν, είναι πιο μακριά από το κέντρο της Γης;

Το σχήμα της Γης δεν είναι μια ιδανική σφαίρα. Είναι ένα σφαιροειδές (ή καλύτερα γεωειδές), δηλαδή η Γη στον Ισημερινό είναι μερικά χιλιόμετρα πιο εξογκωμένη σε σχέση με τις τοποθεσίες που βρίσκονται βόρεια και νότια από αυτόν. Επιπλέον, το σχήμα της Γης είναι γεωειδές με σχήμα αχλαδιού, που σημαίνει ότι είναι μερικά χιλιόμετρα πιο πλατιά κάτω από τον Ισημερινό από ότι πάνω από αυτόν (Εικ.5).

Αυτό το σχήμα αποτελεί το λόγο που η κορυφή του Τσιμποράσο, που βρίσκεται λίγο νότια του Ισημερινού, είναι πιο μακριά από το κέντρο της Γης από ό,τι η κορυφή του όρους Έβερεστ, που βρίσκεται σε σημαντική απόσταση βόρεια του Ισημερινού. Με πιο απλά λόγια, το Τσιμποράσο είναι το σημείο του πλανήτη που απέχει περισσότερο από το κέντρο της Γης (ή περίπου 2 χιλιόμετρα πιο μακριά από το κέντρο της Γης) απ’ ό,τι το Έβερεστ (Εικ.5).

 

Εικ. 5: Το πραγματικό σχήμα της Γης και η ερμηνεία γιατί το Τσιμποράσο είναι «πιο ψηλό» από το Έβερεστ[6]^,[7]

Αν και κοντά στον Ισημερινό, είναι χιονισμένο σχεδόν όλο τον χρόνο, χάρις στο υψόμετρο του (Εικ 6). 

Εικ. 6: Η χιονισμένη κορυφή του ηφαιστείου του Τσιμποράσο, του «πιο ψηλού βουνού» στον κόσμο[8]

Από γεωλογικής άποψης,  το Τσιμποράσο είναι ένα στρωματοηφαίστειο που αποτελείται κυρίως από ανδεσιτικά και δακιτικά πετρώματα. Η εντονότερη ηφαιστειακή δραστηριότητα του έλαβε χώρα στο Πλειόκαινο και Πλειστόκαινο, ενώ η τελευταία έκρηξη του έγινε γύρω στο 550 ± 150 μ.Χ.[9]

Για αντίο

Σας παρουσιάσαμε τα τρία βουνά που οι γεωεπιστήμονες θεωρούν ως το πιο ψηλά του κόσμου. Ανάλογα με τα δικά σας κριτήρια, μπορείτε να αποφασίσετε ποιο κατέχει το ρεκόρ του ψηλότερου. Όποιο και να διαλέξετε, η επιτόπια επίσκεψη του είναι δύσκολη. Εκτός και εάν είστε νέοι και αθλητικοί τύποι.

Αν το αποφασίσετε, καλό ταξίδι!

Πηγές και σύνδεσμοι

---

[1] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Mount_Everest_as_seen_from_Drukair2_PLW_edit.jpg

[2] https://www.news.gr/perivallon/planhths-gh/article/34004/katadyshsto-pshlotero-voyno-ths-ghs.html

[3] «Definition of The Himalayas». Oxford Dictionaries Online.

[4] https://thewire.in/the-sciences/thirty-meter-telescope-native-hawaiians-mauna-kea-astronomy-colonialism

[5] https://earthobservatory.nasa.gov/images/9222/mauna-kea-and-mauna-loa-hawaii

[6] https://geology.com/records/highest-mountain-in-the-world.shtml

[7] https://www.dkfindout.com/uk/earth/structure-earth/shape-earth/

[8] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Chimborazo_volcan.JPG

[9] Chimborazo Global Volcanism Program, Smithsonian Institution.