ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ Γεωλογικα ΡΕΚΟΡ: ΟΙ ΨΗΛΟΤΕΡΟΙ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕς

Δημήτρης Κ. Κωνσταντινίδης, Γεωλόγος

Η Γεωλογία είναι παντού

Η γεωλογική εξέλιξη της Γης έχει επηρεάσει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας και συνεχίζει να επηρεάζει τον κόσμο μας. Τα αποτελέσματα από τα καμώματα ή τους θυμούς της είναι παντού γύρω μας. Σε κάθε ποτάμι, σε κάθε βουνό, σε κάθε λίμνη. Στην καταιγίδα, στο τσουνάμι, στο ηλιοβασίλεμα. Αυτή δημιούργησε τα εδάφη, σε αυτά βλάστησαν τα διάφορα φυτά, από τα οποία τρέφονται διαφορετικά ζώα. Πλάθει βουνά και κοιλάδες και αυτά το κλίμα. Σκαρφίζεται τα μέταλλα που χρησιμοποιούμε σε χιλιάδες εφαρμογές, αποθηκεύει το νερό, χάρις στο οποίο υπάρχουμε, δημιούργησε τα ορυκτά καύσιμα με τα οποία ζεσταινόμαστε, φωτίζουμε τα βράδια, κινούμαστε με αμάξια, αεροπλάνα και τραίνα. Αυτή μας έφερε στην επιφάνεια της γης πετρώματα, μέταλλα και ορυκτά με τα οποία χτίζουμε τα σπίτια και τους πύργους, φτιάχνουμε τα σκεύη και τα κούπες μας και, εδώ και κάμποσα χρόνια, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα κινητά μας τηλέφωνα. Ο αντίκτυπος της γεωλογικής εξέλιξης στη ζωή μας είναι παντού!

Η δική μας πλάση, η γήινη, έχει τα δικά της ρεκόρ. Τα ψηλότερα βουνά, τους βαθύτερους ωκεανούς, τους ψηλότερους καταρράκτες, τους ισχυρότερους σεισμούς, τα μεγαλύτερα διαμάντια, τα εκρηκτικότερα ηφαίστεια και πάει λέγοντας. Σήμερα ξεκινάμε μια σειρά δημοσιευμάτων με αντικείμενο τα παγκόσμια γεωλογικά ρεκόρ. Και επειδή την περασμένη βδομάδα σε μια βόλτα στο Τρόοδος είδα τους καταρράκτες γύρω από τις Πλάτρες (ναι μεν μικροί, αλλά υπέροχοι), σκέφτηκα να ξεκινήσω αυτή την περιπέτεια των γήινων ρεκόρ με τους ψηλότερους καταρράκτες στον κόσμο.

Το Χρυσό Μετάλλιο

Αναμφισβήτητα το χρυσό μετάλλιο των καταρρακτών κατέχει ο Salto Angel, που βρίσκεται στο Εθνικό Πάρκο Canaima της ταραχώδους Βενεζουέλας και με τα 979 μέτρα του «κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ», όπως λέμε στον αθλητισμό, του ψηλότερου και μακρύτερου, σε ό, τι αφορά στη ροή νερού, καταρράκτη στον κόσμο. Ξεκινά από την κορυφή του Auyán-Tepuí, ενός κατακόρυφου γκρεμνού από πορώδη ψαμμίτη (πέτρωμα από κόκκους άμμου που αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες νερού), με τη μορφή απότομων πολλαπλών ροών 172 μέτρων, και συνεχίζει με μια απρόσκοπτη πτώση νερού για άλλα 807 μέτρα, συχνά σαν σύννεφα ομίχλης (Εικ. 1).

Το Εθνικό Πάρκο Canaima βρίσκεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, από το 1994. Περίπου το 65% του Πάρκου καλύπτεται από ορεινούς σχηματισμούς, με αναβαθμίδες επιτραπέζιων μορφών, που συνθέτουν μια μοναδική βιο-γεωλογική οντότητα. Οι απότομοι γκρεμνοί και οι καταρράκτες σχηματίζουν ένα εντυπωσιακό τοπίο (Εικ. 1).

Εικ. 1: O Salto Angel του Εθνικού Πάρκου Canaima της Βενεζουέλας. Credit: commons.wikimedia.org

Το Αργυρό Μετάλλιο

Ο καταρράκτης Tugela στη Νότιο Αφρική «μένει με το αργυρό μετάλλιο», μόνο για 31 μέτρα διαφορά. Με ύψος 948 μέτρων αποτελεί τον δεύτερο ψηλότερο καταρράκτη του κόσμου. Αυτά τα «αγριορέματα», που βρίσκονται στο Εθνικό Πάρκο Natal Real, στο Βουνό του Δράκοντα, είναι μια αξέχαστη φυσική εικόνα για κάθε επισκέπτη. Επειδή, όμως, είναι μάλλον απίθανο εμείς να είμαστε ένας από αυτούς, ας πάρουμε μια γεύση από τη φωτογραφία της Εικ. 2, όπου απεικονίζεται ο καταρράκτης μαζί με το τεράστιο Αμφιθέατρο από το οποίο κατακρημνίζονται τα νερά του.

Εικ. 2: Ο καταρράκτης Tugela με το Αμφιθέατρο στο Εθνικό Πάρκο Natal Real της Νότιας Αφρικής. Πηγή: https://spic.one/20-pictures-of-tugela-falls/

Οι Τρεις Αδελφές στην Τρίτη Θέση

Το «χάλκινο μετάλλιο» πάει στις Τρείς Αδελφές (Tres Hermanas στα ισπανικά), που είναι ο τρίτος ψηλότερος καταρράκτης στον κόσμο, με ύψος 914 μέτρα. Βρίσκεται μέσα στο Εθνικό Πάρκο Otishi, κοντά στο ποταμό Cutivireni, στην Περουβιανή περιοχή Junin. Ο «Tres Hermanas» είναι ένας κλιμακωτός καταρράκτης, με τρεις κλάδους (εξ ου και το όνομα του) και περιβάλλεται από πυκνό ορεινό δάσος. Μια γενική άποψη και αεροφωτογραφία του θα δείτε στην Εικ. 3.

Εικ. 3: Γενική άποψη των καταρρακτών των «Τριών Αδελφών». Δεξιά από αεροφωτογραφία. Credit: Pinterest

H Αλήθεια

Όσα προαναφέραμε, ισχύουν μόνο στην περίπτωση που μιλάμε για τους φυσικούς καταρράκτες στην επιφάνεια της Γης, τους οποίους μπορεί να δει ο κοινός άνθρωπος επί τόπου, έστω και με δυσκολία (μακρινά ταξίδια, πεζοπορία, κ.α.). Αλλά κανένας επιφανειακός καταρράκτης δεν είναι μεγαλύτερος ή ισχυρότερος από εκείνους που βρίσκονται μέσα στους ωκεανούς και δεν μπορούμε να τους δούμε.

Πράγματι, ο μεγαλύτερος καταρράκτης στον κόσμο βρίσκεται μέσα στον Ατλαντικό ωκεανό, κάτω από το «Στενό της Δανίας», που χωρίζει την Ισλανδία και τη Γροιλανδία (Εικ. 4). Φέρει το ίδιο όνομα όπως το Στενό (Denmark Strait). Ξεκινά από τα 600 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και φθάνει μέχρι και το βάθος των 3.500 μέτρων στο νότιο άκρο της Γροιλανδίας.

Ο μηχανισμός δημιουργίας του καταγράφεται παραστατικά στην Εικ. 4. Με λίγα λόγια, το ψυχρό νερό από το νότο, που έρχεται από τη Βόρεια Θάλασσα, συναντά το ζεστό νερό της θάλασσας του Irminger. Το κρύο και πιο πυκνό νερό βυθίζεται με ταχύτητα κάτω από το θερμότερο και ξεχύνεται πάνω από μια τεράστια κορυφή στον πυθμένα του ωκεανού, δημιουργώντας μια καθοδική ροή που εκτιμάται σε πάνω από 5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο (Εικ. 4). Η μαζική αυτή «αναμπουμπούλα» υποθαλάσσιων ρευμάτων ανιχνεύεται με τη βοήθεια επιστημονικών οργάνων.

Εικ. 4: Ο μηχανισμός δημιουργίας του καταρράκτη του «Στενού της Δανίας». Το πρωτότυπο είναι από το Oceanservise.noaa.gov.

Τώρα, εάν καμμιά φορά σας παρουσιάσουν κάποιες φωτογραφίες που να μοιάζουν με αυτή της Εικ. 5 με τη σημείωση ότι προέρχεται από το «Στενό της Δανίας», μην το πιστέψετε. Δυστυχώς στο διαδίκτυο θα βρείτε πολλές τέτοιες αναρτήσεις. Αυτό που βλέπετε, που μοιάζει με έναν υποθαλάσσιο καταρράκτη, είναι στην πραγματικότητα άμμος από τις ακτές του Μαυρίκιου που παρασύρεται από την παράκτια υφαλοκρηπίδα στα σκοτεινότερα βάθη του ωκεανού μέσα από ωκεάνια ρεύματα. Εδώ δεν υπάρχει σημαντική διαφορά θερμοκρασίας του νερού για τη δημιουργία του φαινόμενου του Στενού της Δανίας, όπου πράγματι υπάρχει ο υποθαλάσσιος καταρράκτης. Στην περίπτωση του Μαυρίκιου πρόκειται για μια οφθαλμαπάτη, γιατί απλά δεν υπάρχει καμιά συνεχής ροή νερού, αλλά απλά μια γεωλογική διάβρωση της άμμου.

Εικ. 5: Η οφθαλμαπάτη παρουσίας υποθαλάσσιου καταρράκτη στις ακτές του Μαυρίκιου. Credit: St. Regis Mauritius Resort, Mauritius.

Μια φράση που πρέπει να ακουστεί

«Λατρεύω τους ήχους και τη δύναμη του νερού που σφυροκοπά τριγύρω του, είτε πρόκειται για κύματα, είτε για καταρράκτη». Λόγια του Mike May, τυφλού σκιέρ, που κέρδισε τρία χάλκινα μετάλλια στους χειμερινούς Παραολυμπιακούς αγώνες του 1984.

Πηγές και σύνδεσμοι

1. https://geology.com

2. https://Commons.wikimedia.org

3. http://travelhdwallpapers.com/tugela-falls-south-africa/

4. https://oceanservice.noaa.gov/facts/largest-waterfall.html