Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ, ΖΗΤΩ Ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ

 

ο βασιλιάς πέθαΙνεΙ, ζήτω ο ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟς βασιλιάς

Τα ορυκτά καύσιμα αργοπεθαίνουν, έρχεται η πράσινη ενέργεια

του Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας

Εισαγωγή

Σε πρόσφατη ανάρτηση στην προσωπική μου ιστοσελίδα[i] είχα έμμεσα αμφισβητήσει τον οδικό χάρτη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο τομέα της ενέργειας. Ο προβληματισμός αφορούσε στη χρήση των ορυκτών καυσίμων και στους διάφορους σχεδιασμούς για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ σε αντίθεση με μια νέα στρατηγική που θα στηριζόταν  στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας («ΑΠΕ») με πράσινο αποτύπωμα.

Στο σύντομο χρονικό διάστημα ανάμεσα στην πιο πάνω ανάρτηση και σήμερα, η διερευνητική ανασκόπηση  των εξελίξεων, όλο και περισσότερο ενισχύει την συλλογιστική αυτή.    

Τι λένε οι ειδικοί;

Τα βασικό επιχείρημα σχετικά με τα ορυκτά καύσιμα έναντι των ΑΠΕ αφορά συνήθως το κόστος. Oι υποστηρικτές των ορυκτών καυσίμων ισχυρίζονται ότι ο άνθρακας (κάρβουνο, λιγνίτης) είναι η φθηνότερη μορφή ηλεκτρισμού. Κάθε χρόνο, ο επίσημος Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας («ΔΟΕ») επιβεβαίωνε αυτήν την άποψη. Ωστόσο, φέτος, ανακοίνωσε για πρώτη φορά ότι, στα περισσότερα κράτη, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ηλιακά φωτοβολταϊκά (ηλιακούς συλλέκτες) είναι φθηνότερη από τις εγκαταστάσεις που τροφοδοτούνται από άνθρακα ή φυσικό αέριο[ii].

Επί λέξει, αναφέρει ότι «για έργα με χρηματοδότηση χαμηλού κόστους, η ηλιακή φωτοβολταϊκή είναι πλέον η φθηνότερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στην ιστορία». Στις κατάλληλες τοποθεσίες και με πρόσβαση σε πολιτικές ευνοϊκής υποστήριξης και χρηματοδότησης (π.χ. με μηχανισμούς στήριξης εσόδων, όπως οι εγγυημένες τιμές), ο ΔΟΕ τονίζει ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί τώρα να παράγει ηλεκτρισμό στα 20 δολάρια Αμερικής ανά MWh ή φθηνότερα, που είναι σημαντικά χαμηλότερο κόστος σε σύγκριση με τον άνθρακα ή το φυσικό αέριο.

Επί πλέον, οι ερευνητές αναφέρουν ότι εάν ο COVID-19 τεθεί υπό έλεγχο έως το 2021 και η ζήτηση ενέργειας ανακάμψει, οι ΑΠΕ θα καλύψουν το 80% της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030. Αυτό σημαίνει ότι 8 από τα 10 MW νέας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που θα συνδέονται στο δίκτυο, θα είναι από ΑΠΕ. Και αυτό, μάλιστα, είναι ένα συντηρητικό σενάριο, σε περίπτωση που οι κυβερνήσεις δεν θα πιέζουν για πιο βιώσιμη ενέργεια.

Τι λένε οι επενδυτές;

Είναι γνωστό ότι οι αποδόσεις κάποιων χαρτοφυλακίων είναι ενδεικτικές των τάσεων της οικονομίας και προάγγελος των μελλοντικών εξελίξεων. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση 36 μετοχών εξορυκτικών, αυτοκινητιστικών και ΑΠΕ εταιρειών, εισηγμένων σε διάφορα χρηματιστήρια, η 12μηνη (2 Οκτωβρίου 2019 έως 28 Σεπτεμβρίου 2020) απόδοση 32 εξ αυτών ήταν θετική[iii], παρά την πανδημία. Εντύπωση, όμως, προκαλεί το γεγονός ότι περισσότερες από δέκα μετοχές παραγωγής πράσινης ενέργειας είχαν αποδόσεις 100% ή περισσότερο.

Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επιχείρηση Enphase Energy, Inc. (εταιρεία που δραστηριοποιείται στον τομέα της καθαρής ενέργειας.), η οποία πριν από δύο χρόνια βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ενώ σήμερα έχει χρηματιστηριακή αξία 11 δισεκατ. δολαρίων Αμερικής και 12μηνη απόδοση μετοχής στα 250% (Εικ. 1).

Εικ. 1: Ετήσιο διάγραμμα τιμών της μετοχής της Enphase Energy (15/10/18 - 15/10/20). Πηγή[iv]

Μιλώντας για επιτυχημένες μετοχές, θα ήταν μεγάλη παράλειψη, αν δεν κάναμε έστω και μια σύντομη αναφορά στην Tesla, την αυτοκινητοβιομηχανία που «αλλάζει τον κόσμο». Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι πριν από την Tesla τα αυτοκίνητα κινούνταν με ντίζελ ή βενζίνη, μετά την Tesla θα υπάρχουν μόνο ηλεκτρικά οχήματα. Η Tesla, όπως και άλλες βιομηχανίες αυτοκίνητων προβλέπουν το μέλλον, ένα μέλλον χωρίς καυσαέρια, χωρίς πυρακτωμένα καλοκαίρια στη Μεσόγειο και πολεμικές συρράξεις για τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου, τους οποίους πιθανά η ανθρωπότητα να μην χρειάζεται στο μέλλον. ‘Ίσως γι’ αυτό και η μετοχή της «πέταξε» (Εικ. 2), μέσα σε ένα χρόνο, από τα 52 στα 440 US$, δηλαδή η τιμή της πολλαπλασιάστηκε κατά 8,5 φορές!!!

Εικ. 2: Δωδεκάμηνο διάγραμμα τιμών (Οκτ. 2019 μέχρι Οκτ. 2020) της μετοχής της Tesla Motors. Πηγή: Google.Com

Τι λένε οι Δράσεις και τα πλάνα ορισμένων χωρών;

Ηνωμένο Βασίλειο

Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο μεγαλύτερος χρήστης υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στον κόσμο. Όπως δε δήλωσε ο Πρωθυπουργός Boris Johnson σε πρόσφατο συνέδριο του Συντηρητικού Κόμματος, το μελλοντικό ενεργειακό σύστημα της χώρας θα βασιστεί σε μια ενεργειακή στρατηγική που θα στηρίζεται στην υπεράκτια αιολική ενέργεια, ενώ θα υποστηρίζεται από το υδρογόνο και την απαλλαγή  από τον άνθρακα.

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Βρετανία έχει μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία. Από το 2010 έως το 2019, οι εκπομπές μειώθηκαν σχεδόν κατά το ένα τρίτο (δηλαδή στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν για τελευταία φορά τη δεκαετία του 1880), παρόλο που η οικονομία αναπτύχθηκε κατά 20%. Η χώρα προχώρησε σε μια τεράστια αλλαγή στο μείγμα ηλεκτρικής ισχύος, από το κάρβουνο στο φυσικό αέριο και τον άνεμο και τούτο γιατί το φυσικό αέριο παράγει μόλις τις μισές εκπομπές του κάρβουνου, συνεισφέροντας στη μείωση του CO₂ χωρίς οικονομικές απώλειες. Βέβαια, η αιολική ενέργεια είναι ακόμα πολύ πιο καθαρή και έχει αυξηθεί ακόμη πιο γρήγορα.

Το προβάδισμα του Ηνωμένου Βασιλείου θα ενισχυθεί, όταν το μεγαλύτερο υπεράκτιο αιολικό πάρκο του κόσμου, η Dogger Bank (ανοικτά των ακτών του Yorkshire), ξεκινήσει το 2023. Ωστόσο, η πορεία για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας και την απομάκρυνση των ορυκτών καυσίμων δεν θα είναι τόσο απλή. Ορισμένες χρήσεις αερίου δεν μπορούν, προς το παρόν, να αντικατασταθούν από αιολική, ηλιακή ή άλλη ΑΠΕ. Σήμερα, η Μεγάλη Βρετανία χρησιμοποιεί φυσικό αέριο, τόσο για να υποστηρίξει τις ΑΠΕ, όσο και για να τροφοδοτήσει τη βαριά της βιομηχανία. Το πρόβλημα βρίσκεται στις αναμενόμενες διακοπές της τροφοδοσίας από τα αιολικά κέντρα, λόγω της μειωμένης έντασης του ανέμου σε κάποιες περιοχές και κάποιες χρονικές περιόδους.

Ισπανία

Αν θέλουμε να συγκρίνουμε τις αποδόσεις των ΑΠΕ σε χώρες με παρόμοιες ηλιακές και αιολικές συνθήκες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, τότε το καλύτερο παράδειγμα είναι η Ισπανία. Σύμφωνα, λοιπόν, με πρόσφατη έκθεση της ισπανικής εταιρείας Red Electrica de Espana[v], η φετινή παραγωγή των ΑΠΕ στο ενιάμηνο Ιαν.-Σεπτ. έφτασε τα 80.577 GWh, ποσοστό που αντιπροσωπεύει αύξηση 16,3% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2019. Η ηλιακή φωτοβολταϊκή ενέργεια, της οποίας η παραγωγή αυξήθηκε κατά 67,5%, ήταν μια από τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από αυτήν την ανάπτυξη, ακολουθούμενη από την υδροηλεκτρική ενέργεια, η οποία αύξησε την παραγωγή της κατά 41,6%, και άλλες ΑΠΕ που, παρά το χαμηλότερο μερίδιο στο μείγμα παραγωγής, παρήγαγαν 20,6% περισσότερα από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Σεπτεμβρίου από ό, τι το 2019.

Αν και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μειώθηκε κατά 6,6% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω της κρίσης του κοροναϊού, η αλήθεια είναι ότι οι καιρικές συνθήκες, μαζί με την ανάπτυξη νέας εγκατεστημένης ανανεώσιμης ισχύος στην Ισπανία, έχουν δώσει ώθηση στις πράσινες τεχνολογίες, οι οποίες στις 30 Σεπτεμβρίου αντιπροσώπευαν το 43,1% της συνολικής εθνικής παραγωγής, δηλαδή 7,5 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από ό, τι το 2019.

Ελλάδα

Σύμφωνα με στοιχεία του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) της Ελλάδας τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου οι ΑΠΕ (αιολικά και φωτοβολταϊκά) κάλυψαν το 51% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ποσοστό που ανεβαίνει στο 57% αν συνυπολογιστούν και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα. Αυτό αποτελεί εθνικό και ευρωπαϊκό ρεκόρ!! Αν λάβουμε υπόψη ότι το 2018 το μερίδιο των ΑΠΕ στο μείγμα παραγωγής ήταν μόλις 18% και το 2019 32% (Εικ 3), πρόκειται για μια αλματώδη αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο τα τελευταία χρόνια.

 

Εικ. 3: Ποσοστό (%) στο σύνολο της ετήσιας παραγωγής ανά τύπο καυσίμου, Ελλάδα 2019. Πηγή[vi]

Επίσης θεωρείται βέβαιο πως η πορεία αυτή θα συνεχιστεί δεδομένου ότι: 1) η απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας, η οποία δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ Β 3291/6 Αυγούστου 2020), απλοποιεί την περιβαλλοντική αδειοδότησης για τις ΑΠΕ και δίνει ώθηση για επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια, και 2) σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Περιβάλλοντος εκκρεμούν 11.000 αιτήσεις για κατασκευή μονάδων ΑΠΕ, συνολικής ισχύος 76 GW, δηλαδή δεκαπλάσια ποσότητα από αυτή που απαιτείται για την επίτευξη του στόχου του 2030.

Δανία

Σαν τελευταίο παράδειγμα θα αναφέρουμε τη Δανία. Η χώρα αυτή έχει ισχυρή πολιτική δέσμευση για τις AΠE, ενώ στις αρχές του έτους το Κοινοβούλιο της επιβεβαίωσε ότι το 35% του ενεργειακού εφοδιασμού της Δανίας θα βασίζεται σε ΑΠΕ έως το τέλους του 2020 για να πιάσει το 100% μέχρι το 2050[vii]. Ήδη σήμερα, η Δανία καλύπτει το 22% της εθνικής κατανάλωσης ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές. Εξάλλου, το 2019 η Δανία έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ του ποσοστού ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από αιολικές εγκαταστάσεις (Εικ. 4) με ύψος παραγωγής στο 47%.

Εικ. 4: Το υπεράκτιο αιολικό πάρκο  Middelgrunden στην Δανία. Credit: Ben Paulos[viii]

Καθώς το όραμα της Δανίας είναι να απαλλάξει τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα ήδη μέχρι το 2030, αναπτύσσει νέα παράκτια αιολικά πάρκα. Στα πλαίσια αυτά, στις 16 Οκτωβρίου η European Energy SA κατέθεσε στην ΕΕ τους φακέλους για την αδειοδότηση δυο νέων πάρκων 560 MW, γνωστών ως Omø South και Jammerland Bay. Όπως αναφέρει η εταιρεία σε ανακοίνωση της[ix], «Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα μας θα παρέχουν σε περισσότερα από 500.000 νοικοκυριά πράσινη ενέργεια και θα είναι το κλειδί για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων μείωσης των εκπομπών στη Δανία και την ΕΕ, καθώς θα μειώσει τις εκπομπές CO₂ κατά 750.000 τόνους ετησίως».

Τι λένε οι νομοθέτες της ΕΕ;

Στις 12 Οκτωβρίου, η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ψήφισε υπέρ του αποκλεισμού των ορυκτών καυσίμων από το ταμείο ανάκαμψης των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ της ΕΕ, που προορίζεται για την ενίσχυση της οικονομίας της Ένωσης μετά την κρίση του κοροναϊού. Το προτεινόμενο ψήφισμα εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία. Η τελική ψηφοφορία αναμένεται κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Ολομέλειας του Κοινοβουλίου μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.

 Ο Pascal Canfin, Γάλλος κεντρώος βουλευτής, που προεδρεύει της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου, ήταν ο κύριος συντάκτης του ψηφίσματος. Σε ανάρτηση του στο Twitter, καλωσόρισε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, τονίζοντας ότι «ανοίγει το δρόμο για μια πραγματική πράσινη ανάκαμψη». Τόνισε, επίσης, ότι δεν μπορεί να υπάρξει «καμία χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων, καθώς επενδύουμε για το μέλλον και όχι στο παρελθόν» (Εικ. 5).

Εικ. 5: Η δήλωση του Pascal Canfin στο Twitter για με τον αποκλεισμό των ορυκτών καυσίμων από ταμείο ανάκαμψης.

Τονίζεται ότι το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ δίνει έμφαση στην οικοδόμηση μιας πιο πράσινης, πιο ψηφιακής και πιο ανθεκτικής Ευρώπης. Η ανάπτυξη διαφοροποιημένων, ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού βιώσιμων πρώτων υλών αποτελεί μέρος αυτής της στρατηγικής. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ ανακοίνωσε, στις 3 Σεπτεμβρίου 2020, την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρώτων Υλών (EΣΠΥ). Το όραμα της EΣΠΥ είναι η διασφάλιση μιας αξιόπιστης, ασφαλούς και βιώσιμης πρόσβασης σε κρίσιμες & στρατηγικές ορυκτές πρώτες ύλες και προηγμένα υλικά και η επεξεργασία τεχνογνωσίας για τα βιομηχανικά οικοσυστήματα της ΕΕ. Η συμμαχία θα επιδιώξει να συμπεριλάβει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως είναι οι βιομηχανικοί παράγοντες στις αλυσίδες αξίας, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες, τα συνδικάτα, η κοινωνία των πολιτών, οι ερευνητικοί και τεχνολογικοί οργανισμοί, οι επενδυτές και οι ΜΚΟ.

Συμπεράσματα

Είναι προφανές ότι ο οδικός χάρτης της κλιματικής ουδετερότητας θα επιτευχθεί αρχικά με την επικράτηση των ΑΠΕ σε βάρος των κλασικών πόρων παραγωγής, δηλ. των ορυκτών καυσίμων, και με την πάροδο του χρόνου, με τη πλήρη απαλλαγή από αυτά. Στόχος των περισσότερων χωρών είναι αυτό να συμβεί μέχρι το 2050, ενώ ένας μικρός αριθμός οραματίζεται και το 2030.  

Στην Κύπρο η Κυβέρνηση, καθώς και το επιχειρηματικό και τεχνοκρατικό σύστημα, καλείται να δεσμευτεί στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, της πράσινης ενέργειας και της καινοτομίας, ούτως ώστε να μπορέσει να απορροφήσει τα ευρωπαϊκά κονδύλια από το πακέτο ανάκαμψης, το νέο εργαλείο της ΕΕ που παρέχει στα κράτη-μέλη χρηματοδοτική στήριξη για την επιτάχυνση των δημοσίων επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων στον απόηχο της κρίσης του COVID-19. Ως γνωστό, η Κύπρος θα λάβει συνολικά 968 εκατομμύρια ευρώ από το ταμείο σε μορφή επιχορηγήσεων. Το 37% από τα κονδύλια αυτά θα πρέπει να διοχετευθεί σε δράσεις για το κλίμα και την περιβαλλοντική αειφορία, που θα βασίζεται στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας με πράσινο αποτύπωμα. Με άλλα λόγια, οι επιχορηγήσεις για την πράσινη ανάπτυξη θα ανέλθουν σε €350 εκατομμύρια ευρώ.

Είναι, λοιπόν εντελώς απαραίτητο, όπως ένα νησί στη Μεσόγειο με τόση ηλιοφάνεια, άνεμο και παράκτιες εκτάσεις στραφεί, μέσα από ένα ολιστικό σχεδιασμό, προς τις ΑΠΕ το συντομότερο δυνατό.  Ιδιαίτερα όταν το μερίδιο της ενέργειας που χρησιμοποιείται για τις μεταφορές και προέρχεται από ΑΠΕ για το 2018 ήταν 2,7% για την Κύπρο και 29,7%  για τη Σουηδία[x].

Είναι καιρός οι θεωρητικές διακηρύξεις των μανιφέστων, όπως «H Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης με χαμηλές εκπομπές της Κύπρου[xi]», να μετατραπούν σε ρεαλιστικές πράξεις. Το «χρυσοπράσινο φύλλο» θα πρέπει να γίνει απλά πράσινο, αφού αφαιρέσουμε το «χρυσό» των πύργων της Λεμεσού, των διαβατηρίων ύποπτων επενδυτών και των καζίνο. Ας εκμεταλλευτούμε τις επιχορηγήσεις και ας προσελκύσουμε σοβαρούς επιχειρηματίες που επενδύουν σε προγράμματα με αναπτυξιακές προοπτικές. Τελικά, οι συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς ίσως μας αναγκάσουν να ξεχάσουμε και κάθε είδους υδρογονάνθρακες, συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού αερίου, καθώς και μεγαλόπνοα έργα, όπως ο αγωγός EastMed.   

Παραπομπές 

---

[i] https://scarinou.blogspot.com/2020/10/h-t-21.html

[ii] https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2020

[iii] https://reneweconomy.com.au/investors-are-high-on-clean-energy-and-decarbonisation-stocks-69261/

[iv] https://www.macrotrends.net/stocks/charts/ENPH/enphase-energy/stock-price-history

[v] Red Eléctrica de Espaňa: Renewable generation up to the end of September: onwards and upwards, Press release, 6^th Oct. 20

[vi] https://energypress.gr/sites/default/files/styles/magnific/public/paragraphs/etisia_paragogi_ana_typo_kaysimoy.png

[vii] https://um.dk/en/news/newsdisplaypage/?newsid=25147b44-3dce-4647-8788-ad9243c22df2

[viii] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Middelgrunden_wind_farm_DK_2013_A.jpg

[ix] https://europeanenergy.com/en/press-releases/2020/10/15european-energy-offshore-wind-560mw

[x] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/DDN-20200123-2?inheritRedirect=true

[xi] H Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης με χαμηλές εκπομπές της Κύπρου, ΥΓΦΠ&Π, Ιαν. 2015.