Bochnia: Ακόμη ένα Βασιλικό Αλατωρυχείο

 

Bochnia: Ακόμη ένα Βασιλικό Αλατωρυχείο

 

Ένα παγκόσμιο πολιτιστικό μνημείο και αειφόρο δημιούργημα της φύσης και της ανθρώπινης ευφυΐας

 των

 Ειρήνης Θεοδοσίου, Γεωλόγου και Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας

Εισαγωγή

Σε συνέχεια της δημοσίευσης με τίτλο «Ο λαβύρινθος ενός βασιλικού αλατωρυχείου» (Φιλελεύθερος 23 Αυγούστου 2020, σελ. 19), που περιέγραφε το παγκόσμιο πολιτιστικό μνημείο της Wieliczka, σήμερα σας προτείνουμε ακόμα ένα ταξίδι στο μεσαίωνα και στα βάθη της γης της φιλόξενης Πολωνίας. Δεν θα πάμε πολύ μακριά από τη Wieliczka. Μόλις 30 χιλιόμετρα χωρίζουν τα δυο «αδέλφια», τη Bochnia από τη Wieliczka (Εικ. 1), τα βασιλικά αλατωρυχεία που δόξασαν τους μονάρχες της τότε εποχής και, με τα έσοδα από την εξόρυξη τους, έδωσαν τη δυνατότητα για την ανέγερση και λειτουργία υπέροχων κάστρων, εκκλησιών και αρχοντικών, με αποκορύφωμα τη θεμελίωση της ανώτατης εκπαίδευσης στην Πολωνία, με την  ίδρυση του πρώτου πολωνικού πανεπιστημίου στην Κρακοβία από τον Καζιμίρ Γ΄ το Μέγα το 1364.   

Εικ. 1: Η γεωγραφική θέση του αλατωρυχείου της Bochnia. Πηγή: Google maps

Η γένεση και εκμετάλλευση του αλατωρυχείου

Η γεωλογική γένεση του αλατωρυχείου της Bochnia πάει πολλά εκατομμύρια χρόνια πίσω, σε μια περίοδο που οι γεωλόγοι αποκαλούν Μειόκαινο (23-5 εκατομ. χρόνια). Ωστόσο, οι αλατούχοι σχηματισμοί από τους οποίους δημιουργήθηκε το κοίτασμα υπολογίζεται να είναι 16.3-12.8 εκατομ. χρόνων.

Η μεσαιωνική εκμετάλλευση του ξεκίνησε το 1248 μ.Χ. και τα παλαιότερα εξορυκτικά πηγάδια του ονομάστηκαν Sutoris και Gazaris. Αυτά τα φρέατα έφταναν σε βάθος 60 μ. Μεγαλύτερα βάθη (γύρω στα 300 μ) επιτεύχθηκαν με τη βοήθεια ενός πολύπλοκου συστήματος κεκλιμένων και εγκάρσιων στοών, υπόγειων ορυγμάτων, κτλ. Η ραγδαία ανάπτυξη του ορυχείου πραγματοποιήθηκε τον 15⁰  και 16⁰ αιώνα. Τον 17^ο αιώνα, η εκμετάλλευση του επιβραδύνθηκε, λόγω των πολέμων και της οικονομικής παρακμής. Μετά το 1771, το ορυχείο ανήκε στις περιοχές που κατέλαβαν οι Αυστριακοί. Παρέμεινε υπό Αυστρο-ουγγρικό έλεγχο μέχρι το 1918. Τον 20^ο αιώνα, η εξόρυξη του αλατιού μειώθηκε σημαντικά, λόγω της μικρότερης κερδοφορίας, ενώ έκλεισε οριστικά ως παραγωγική μονάδα το 1990.

Η σημασία του αλατωρυχείου

Οι κάτοικοι της Bochnia θεωρούν το αλατωρυχείο ως τον μεγαλύτερο θησαυρό της περιοχής. Χάρη στα αποθέματα του αλατιού, η πόλη τους έγινε ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά κέντρα της Μεσαιωνικής Małopolska (Μικρής Πολωνίας). Σε κάθε αιώνα, το αλατωρυχείο άφηνε ένα ξεχωριστό σημάδι στην ιστορία της πόλης, αλλά και στην αστική, βιομηχανική και κοινωνική της ανάπτυξη. Είναι ακριβώς εδώ, όπου οι καινοτόμες μέθοδοι εξόρυξης του αλατιού οδήγησαν στην εισαγωγή των τότε πρωτοπόρων τεχνικών. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι μύλοι και τροχοί που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά του αλατιού στην επιφάνεια και μια ατμομηχανή, η οποία κατασκευάστηκε το 1909 στο χαλυβουργείο Laura του Chorzów, αλλά εγκαταστάθηκε στο αλατωρυχείο της Bochnia μόλις το 1930.

Το 1981, το ορυχείο καταχωρήθηκε στο μητρώο των ιστορικών μνημείων της Πολωνίας, ενώ με νόμο προστατεύθηκαν περί τα 60 χλμ. στοών και θαλάμων εκμετάλλευσης, που βρίσκονται σε 9 επίπεδα κάτω από την επιφάνεια, σε βάθος από 70-290 μ., σε ένα μήκος 3.5 χλμ. και μέγιστο πλάτος 250μ., όσο δηλαδή το εύρος του κοιτάσματος. Παράλληλα, από το 2005, είκοσι επτά γεώτοποι (αντιπροσωπευτικές γεωλογικές θέσεις), οι οποίοι προβάλλουν τα γεωλογικά μνημεία του ορυχείου, βρίσκονται, επίσης, υπό καθεστώς νομικής προστασίας. Τη δεκαετία του 1990, το ορυχείο της Bochnia άνοιξε τις πόρτες του στους τουρίστες και έκτοτε λειτουργεί ως τουριστικό αξιοθέατο. Εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Κατάλογο των Πολιτιστικών Μνημείων της ΟΥΝΕΣΚΟ το 2013, μαζί με το αλατωρυχείο της Wieliczka, υπό την αριστοκρατική ονομασία «Τα Βασιλικά Αλατωρυχεία της Wieliczka και Bochnia» (Εικ. 2).

Εικ. 2: Το Πιστοποιητικό Εγγραφής της Bochnia στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικών Μνημείων της ΟΥΝΕΣΚΟ.

 Η υπόγεια περιήγηση

Το βασιλικό αλατωρυχείο της Bochnia αποτελείται από ένα εκθαμβωτικό σύμπλεγμα αιθουσών (πρώην εξορυκτικών θαλάμων) και εντυπωσιακών στοών. Ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα του ορυχείου είναι η δυνατότητα επίσκεψης με βάρκα ενός υπόγειου θαλάμου πλημμυρισμένου με άλμη, πράγμα που αποτελεί και παγκόσμια πρωτοτυπία.

Οι τουρίστες διασχίζουν μια απόσταση 120 μέτρων μέσα στο θάλαμο, συνοδευόμενοι από δύο τεχνίτες, που περιγράφουν, με τη βοήθεια πολύχρωμων εικόνων, τον αινιγματικό κόσμο του ορυχείου της. Η διέλευση γίνεται με βάρκα για 12 επιβάτες. Ο μυστηριώδης χώρος, το απόκοσμο φως και ο ήχος των κουπιών που χτυπούν την επιφάνεια του νερού κάνουν τη στιγμή αξέχαστη και επιτρέπουν να ζήσει κάποιος μια εξαιρετική «περιπέτεια».

Τα ξύλινα σκάφη του ορυχείου της Bochnia (Εικ. 3) κατασκευάστηκαν ειδικά για τις ανάγκες της υπόγειας διάβασης και είναι νηολογημένα στο Πολωνικό Ναυτιλιακό Μητρώο(!), όπως ακριβώς τα πλοία που ταξιδεύουν στη θάλασσα.

Εικ. 3: Το σημείο επιβίβασης των τουριστών για το «ταξίδι» στην αλμυρή λίμνη. Πηγή:   https://tropter.com/en/poland/bochnia/bochnia-salt-mine?gid=1&pid=20189

Τα αξιοθέατα μνημεία

1.      Τα κτίρια και η είσοδος

Με την άφιξη του επισκέπτη και προτού καν αρχίσει την υπόγεια επίσκεψή του έχει τη δυνατότητα να δει τα επιβλητικά ανακαινισμένα κτίρια του ορυχείου και το ογκώδες δείγμα του αλατιού στην είσοδο του (Εικ. 4).

 

Εικ. 4: Ογκόλιθος αλατιού στην είσοδο πριν την υπόγεια περιήγηση. Φωτογραφία Ειρήνη Θεοδοσίου 

2.      Υπόγεια αξιοθέατα και μνημεία

Στην υπόγεια διαδρομή ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να μάθει πώς ήταν η εργασία των μεσαιωνικών αλατωρύχων και οι συνυφασμένοι με αυτή κίνδυνοι. Θα μπορέσει να δει πώς δημιουργήθηκε ένας θησαυρός παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, μέσα από την σκληρή ανθρώπινη δουλειά. Η περιήγηση κατά μήκος των υπόγειων στοών ξεκινά σε βάθος 70 μέτρων, στο επίπεδο «Danielowiec» και καταλήγει στο επίπεδο του Αυγούστου IV στα 176 μ. Η διαδρομή έχει μήκος περίπου 3 χλμ. και οδηγεί σε στενές γκαλερί, θαλάμους και τμήματα των αμέτρητων σκαλοπατιών (Εικ. 5).

 

Εικ. 5: Τμήμα της υπόγειας διαδρομής με χαρακτηριστικές εναλλαγές στρωμάτων αλατιού διαφορετικού χρώματος στο δεξιό τοίχο.  Φωτογραφία Ειρήνη Θεοδοσίου. 

Κατά τη διάρκεια της περιήγησης, θα ανακαλύψετε τις πρώτες (μεσαιωνικές) ανασκαφές του ορυχείου. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, όχι μόνο για επαγγελματίες  γεωλόγους, είναι  τα υπόγεια  γεωλογικά εκθέματα, οι οποίες απεικονίζουν τη δομή της κοιτάσματος της Bochnia και αλλά ενδιαφέροντα φαινόμενα, όπως είναι π.χ. οι πλάγιοι σταλακτίτες αλατιού και τα «μαλλιά της Αγίας  Κίνγκας» (της πριγκίπισσας που, σύμφωνα με την παράδοση, ίδρυσε το ορυχείο). Τα τελευταία αποτελούν ινώδεις μορφές κρυστάλλωσης αλατιού. Η πληροφόρηση γίνεται με τη χρήση ενημερωτικών αναρτήσεων στους διαδρόμους και τους θαλάμους του ορυχείου (Εικ. 6).

Εικ. 6: Επεξηγηματικός πίνακας για τη γεωλογία και εκμετάλλευση (Στάση 10). Φωτογραφία Ειρήνη Θεοδοσίου.

Μέσα στους θαλάμους και κατά μήκος των στοών υπάρχουν εκκλησίες (Εικ. 7), εικόνες και άλλα έργα τέχνης (Εικ. 8) φτιαγμένα από τους ιδίους τους εργάτες του ορυχείου μέσα από το πέρασμα του χρόνου.

 

Εικ. 7-8: Υπόγειο καθολικό παρεκκλήσι (αριστερά) με ανάγλυφη εικόνα της Αγίας Κίνγκας (δεξιά). Φωτογραφίες Ειρήνη Θεοδοσίου   

3.      Υπόγειες εκδηλώσεις

Η εξαιρετική ομορφιά και η μοναδική, παραμυθένια ατμόσφαιρα του αλατωρυχείου της Bochnia έχει αξιοποιηθεί από πολλούς επισκέπτες και εταιρείες, οι οποίες διοργανώνουν ιδιωτικές εκδηλώσεις και συνέδρια στους υπόγειους χώρους του. Το αλατωρυχείο προσφέρεται για διοργάνωση, όχι μόνο συνεδρίων, αλλά και εκπαιδευτικών συναντήσεων, ειδικών και ομαδικών εκδηλώσεων για εταιρείες ή/και για μεμονωμένους επισκέπτες.

Η αίθουσα Ważyn  είναι ο μεγαλύτερος θάλαμος για τη διοργάνωση δεξιώσεων, πάρτι επετείων, συνεδρίων, κτλ., χωράει έως και για 500 άτομα και βρίσκεται σε βάθος 250 μέτρων (Εικ. 9). Εδώ, διοργανώνονται, επίσης, πολλές αθλητικές εκδηλώσεις, όπως μαραθώνιος και διαγωνισμός σκοποβολής, αλλά και αγώνες μπάσκετ, βόλεϊ, ποδοσφαίρου και μπάντμιντον.  Ο παιδότοπος είναι βέβαια το κερασάκι στην τούρτα.

Εικ. 9: Η αίθουσα Ważyn, όπου διοργανώνονται δεξιώσεις, πάρτι, συνέδρια, συναυλίες κτλ. έως και για 500 άτομα. Φωτογραφία © Adam Brzoza. Πηγή: https://visitworldheritage.com/en/eu/events-in-the-mines/24ebe8c4-7906-4548-b64c-e0b0d7f2591a

Εικ. 10: Αίθουσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια περιήγησης ομάδας επισκεπτών. Φωτογραφία Ειρήνη Θεοδοσίου 

Μετά την εξάσκηση και τα παιχνίδια, προφανώς ο επισκέπτης θα θελήσει να ξαναπάρει λίγες θερμίδες στο «Ważynek» (μικρό Ważyn), ένα φαστφουντάδικο, το οποίο σερβίρει φρέσκια πίτσα και ιταλικό καφέ. 

4.      Ξενώνας και Κέντρο Θεραπείας

Πέραν των όσων περιγράφτηκαν στην προηγούμενη ενότητα, ο θάλαμος Ważyn διαθέτει ξενώνα με 232 κρεβάτια, που βρίσκεται σε βάθος 250 μέτρων (Εικ. 11).

Εικ. 11: Ο ξενώνας και ιαματικό κέντρο του αλατωρυχείου της Bochnia, σε βάθος 250μ. Πηγή: https://visitworldheritage.com/en/eu/underground-health-resorts/0964f26e-1f17-48ee-9866-2efb8fa1cd24

Ο επισκέπτης μπορεί να μείνει στον ξενώνα  για μια απλή εμπειρία ή στα πλαίσια θεραπευτικής αγωγής. Όπως και στη Wieliczka, το ιαματικό κέντρο ειδικεύεται στη θεραπεία του βρογχικού άσθματος διαφόρων αιτιολογιών και στις χρόνιες παθήσεις του άνω και κάτω αναπνευστικού συστήματος, με αλλεργικό και φλεγμονώδες υπόβαθρο. Η θεραπεία στηρίζεται στην εξαιρετική βακτηριολογική καθαρότητα του αέρα, την απουσία αλλεργιογόνων και ρύπων, τη σταθερή χαμηλή θερμοκρασία, την σχετική υψηλή υγρασία (60-80%), καθώς και το ψηλό επίπεδο ιονισμού, ιδίως με ιόντα χλωρίου και νατρίου, αλλά και του μαγνησίου και ασβεστίου.

Επίλογος

Το ταξίδι, όπως και η αγάπη, εκφράζει μια απόπειρα να μετατρέψουμε το όνειρο σε πραγματικότητα (Alain de Botton, Ελβετός φιλόσοφος και συγγραφέας). Αν, λοιπόν, θέλετε να ζήσετε κάτι τέτοιο, το ταξίδι στα αλατωρυχεία της Wieliczka και της Bochnia θα σας μεταφέρει στο μεσαίωνα, στα σκοτάδια της γης, που ωστόσο φωτίζονται από πολυέλαιους φτιαγμένους με αλάτι, σε μια βαρκάδα στο αλμυρό νερό ενός εξορυκτικού θαλάμου, σε ένα υπόγειο παρεκκλήσι και σε ένα κρεβάτι στα 350 μέτρα βάθος, όπου, όχι μόνο θα ξεφύγετε από το άγχος του lockdown, αλλά και θα απαλλαγείτε, αν τυχόν υποφέρετε, από το άσθμα ή τη χρόνια ρινίτιδα.

Θα ταξιδέψετε για λίγο σε ένα συναρπαστικό όνειρο πίσω στο παρελθόν, για να γυρίσετε στη τωρινή πραγματικότητα και, με λίγη τύχη και προσωπική προσπάθεια, να ζήσετε ένα ευτυχισμένο μέλλον. Αν το αποφασίσετε, καλό ταξίδι να έχετε!Top of Form

Και εάν είστε Λαυριώτες, όταν γυρίσετε, φροντίστε να συμβάλετε στην ανάδειξη του υπόγειου λαβυρίνθου του Λαυρίου. ‘Όχι, δεν θα σταματήσουμε να το λέμε, μέχρι να δούμε την πρώτη υπόγεια στοά του μεταλλευτικού Λαυρίου ανακαινισμένη και επισκέψιμη!!