ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ Γεωλογικα ΡΕΚΟΡ

Ο ισχυρότερος σεισμός που έχει ποτέ καταγραφεί

από Δημήτρη Κ. Κωνσταντινίδη, Δρα Οικονομικής Γεωλογίας

Όταν τους είπαμε καρντάσηδες

Ήταν 17 Αυγούστου του 1999, όταν η Τουρκία βίωσε ένα τρομακτικό σεισμό μεγέθους 7,6 της κλίμακας Ρίχτερ, με επίκεντρο τη Σμύρνη. Ένας σεισμός που άφησε πίσω του πάνω από 18.000 νεκρούς και δεκάδες χιλιάδες τραυματίες. Τα συνεργεία διάσωσης από Τούρκους και Έλληνες διασώστες και εθελοντές για πολλές μέρες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ανασύρουν από τα ερείπια ζωντανούς, αλλά δυστυχώς και πολύ περισσότερους νεκρούς. Ήταν τότε που Έλληνες έδωσαν μαζικά αίμα για να σωθούν Τούρκοι τραυματίες. Ήταν τότε που οι Τούρκοι έδιωξαν τον υπουργό τους που εναντιώθηκε σε αυτή την ανθρωπιστική πράξη. Ήταν τότε που οι Τούρκοι αποκαλούσαν τους Έλληνες καρντάσηδες.

Τρεις βδομάδες αργότερα, στις 7 Σεπτεμβρίου, ένας δεύτερος φονικός σεισμός των 5,9 Ρίχτερ ταρακούνησε για καλά την Αθήνα. Και αυτός άφησε πίσω του 143 νεκρούς. Θυμάμαι ότι γνωρίσαμε τότε τους γείτονες μας από τις διπλανές πολυκατοικίες, που άδειαζαν τα βράδια, αφού όλοι μισοκοιμόμασταν στα διπλανά πάρκα. Λίγες ώρες μετά το σεισμό, η AKUT (Τουρκική ΕΜΑΚ) έφτασε στην Αθήνα και ξεκίνησε δουλειά, μαζί με την Ελληνική ΕΜΑΚ (Ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών), για να σωθούν Έλληνες.

Ξαφνικά καταλάβαμε ότι οι Τούρκοι δεν είναι τόσο κακοί, όσο μας λένε. Το ίδιο κατάλαβαν και οι Τούρκοι για μας. Οι απλοί άνθρωποι μαζεύτηκαν στις κοινές συναυλίες της Χαρούλας Αλεξίου και της Σεζέν Άκσου - σε Τουρκία και Ελλάδα - και σιγοτραγούδησαν για την αγάπη και τον πόνο, με τα έσοδα να πηγαίνουν στους πληγέντες. Οι επικεφαλής των γειτονικών κρατών άρχισαν να επικοινωνούν και να συνεννοούνται για τα κοινά τους προβλήματα. Το περίεργο είναι ότι έπρεπε να φθάσουμε στον αβάστακτο πόνο και τα ουρλιαχτά ενός σεισμού για να καταλάβουμε ότι αυτά ενός πολέμου θα είναι πολύ χειρότερα. Γιατί δεν τα προκαλεί η Φύση, αλλά η ανθρώπινη μωρία. Και ακόμα πιο περίεργο, ότι όλα αυτά ξεχάστηκαν γρήγορα.

Οι πιο πάνω σεισμοί δεν ήταν από τους ισχυρότερους. Η εισαγωγή αυτή έχει την έννοια ενός μηνύματος, την ερμηνεία του οποίου αναλαμβάνει ο αναγνώστης.

«Η καταστροφή και η δημιουργία είναι στις αποστολές της Φύσης»

Αυτό μας λέει ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ (1740-1814) και πράγματι, είναι κάτι το αναπόφευκτο. Η Φύση δε δαμάζεται. Προσφέρει τα πάντα, αλλά είναι ικανή να καταστρέψει, αν όχι τα πάντα, σίγουρα πάρα πολλά. Είναι φαίνεται «στη φύση της». Ανάμεσα σε άλλα είναι και οι σεισμοί. Δεν ξεχωρίζει περιοχές με καλούς και κακούς, όπως κάνουμε εμείς. Δεν κάνει διακρίσεις. Και ρίχνει το φταίξιμο, όπως κάνουν πολλοί γονιοί, στα άτακτα παιδιά της: τις τεκτονικές πλάκες (αυτές θα τις γνωρίσουμε στη συνέχεια).

Έτσι, λοιπόν, μέχρι σήμερα οι ισχυρότεροι 5 σεισμοί που καταγράφηκαν στον κόσμο είναι αυτοί του Πίνακα που ακολουθεί.

	Μέγεθος[1]	Τοποθεσία	Εναλλακτικές αναφορές	Ημερομηνία
1	9,5	Μπίο-Μπίο, Χιλή	Σεισμός της Βαλδίβια	22/05/1960
2	9,2	Νότια Αλάσκα	Σεισμός της Μεγάλης Παρασκευής, Μεγάλος Σεισμός της Αλάσκας του 1964 και Σεισμός του Prince William Sound	28/03/1964
3	9,1	Στα δυτικά παράλια της Βόρειας Σουμάτρας	Σεισμός της Σουμάτρας και Νησιών Ανταμάν, Σεισμός και Τσουνάμι Σουμάτρας του 2004, Σεισμός του Ινδικού Ωκεανού	26/12/2004
4	9,1	Κοντά στην ανατολική ακτή του Χονσού της Ιαπωνίας	Σεισμός Τόχοκου	11/03/2011
5	9,0	Έξω από την ανατολ. ακτή της Χερσονήσου Καμτσάτκα	Σεισμός Καμτσάτκας, Ρωσία	04/11/1952

Ο Σεισμός της Βαλδίβια: Το παγκόσμιο ρεκόρ

Ο πιο ισχυρός σεισμός που έχει ποτέ καταγραφεί στην ιστορία (μεγέθους 9,5) έπληξε τη νότια Χιλή στις 22 Μαΐου του 1960. Η ρηξιγενής ζώνη κατά μήκος της ακτής της χώρας έφθασε σχεδόν τα 1.000 χιλιόμετρα (Εικ. 1). Ο σεισμός πήρε το όνομά του από την πόλη που επηρεάστηκε περισσότερο, τη Βαλδίβια.

Εικ. 1: Η γεωγραφική θέση και η ζώνη επιρροής του ισχυρότερου σεισμού που καταγράφηκε ποτέ (συγκριτικά με αυτόν του 2010 στην ίδια χώρα). Η κλίμακα είναι σε χιλιόμετρα. Πηγή[2]

Ο Σεισμός της Βαλδίβια άφησε πίσω του περίπου 1.655 νεκρούς, τουλάχιστον 3.000 τραυματίες και δύο εκατομμύρια άστεγους (Εικ. 2). Η οικονομική ζημιά σε χρήματα, προσαρμοσμένα στον πληθωρισμό του 2020, έφθασε τα 4,8 δισεκατομμύρια δολάρια[3].

Εικ. 2: Εικόνα της καταστροφής του Σεισμού της Βαλδίβια. Credit: Wikipedia.com

Εξάλλου, προκάλεσε ένα τεράστιο τσουνάμι που διέτρεξε ολόκληρο τον Ειρηνικό ωκεανό. Τα κύματα κτύπησαν παράκτιες κοινότητες στη Νέα Ζηλανδία, Ιαπωνία (Εικ. 3Α) και Φιλιππίνες. Στη Χαβάη, το τσουνάμι κατέστρεψε την παραλιακή πόλη Χίλο (Εικ. 3Β) σκοτώνοντας 61 άτομα.

Εικ. 3: Οι πόλεις της Onagawa (Ιαπωνίας-πάνω) και Χίλο (Χαβάης-κάτω) κατά τη διάρκεια και μετά το τσουνάμι του Σεισμού της Βαλδίβια. Credit: Wikimedia.org

Παρόλο που είναι δύσκολο να γράφεις για τον αριθμό χαμένων ζωών, αφού έστω και η απώλεια μιας ζωής μετράει, εντούτοις αν λάβουμε υπόψη το μέγεθος του σεισμού, και σε σύγκριση με άλλες περιπτώσεις που θα δούμε στη συνέχεια, θεωρείται ανακουφιστικό το γεγονός ότι οι νεκροί δεν ξεπέρασαν τους 2.000. Αυτό αποδίδεται κυρίως στη χαμηλή πυκνότητα του πληθυσμού, αλλά και στην αντισεισμική κατασκευή των κτιρίων. Οι περισσότεροι θάνατοι αποδίδονται βέβαια στο τσουνάμι.

Η γενεσιουργία του σεισμού

Επρόκειτο για ένα σεισμό που δημιουργήθηκε στα όρια της ζώνης καταβύθισης της βυθιζόμενης Ωκεάνειας Πλάκας της Νάσκα κάτω από τη Νότιο-Αμερικανική Ηπειρωτική Πλάκα (Εικ. 4).

Εικ. 4: Η διαδικασία γενεσιουργίας του σεισμού της Βαλδίβια σε απλοποιημένο γράφημα. Πηγή[4]

Κατά μήκος του ρηξιγενούς ρήγματος στην επαφή των τεκτονικών αυτών πλακών απελευθερώθηκε τεράστια ενέργεια. Έτσι, εκατοντάδες μικρά νησιά καταποντίστηκαν, άλλα ξεπετάκτηκαν από τα βάθη του ωκεανού, ενώ εμφανίστηκαν νέα ηφαίστεια, τη στιγμή που λίμνες εξαφανίστηκαν για πάντα. Όπως προαναφέρθηκε, το κύριο τσουνάμι, που τοπικά είχε ύψος 25 μέτρα, διέσχισε μέσα σε 15 ώρες τον Ειρηνικό ωκεανό, με ταχύτητα 640 χλμ. την ώρα, για να πλήξει τη δυτική ακτή των ΗΠΑ, τη Χαβάη, τη Νέα Ζηλανδία, τις Φιλιππίνες, τη Σιβηρία και την Ιαπωνία.

Ο Σεισμός της Μεγάλης Παρασκευής

Σε σύγκριση με αυτόν της Χιλής, ο Σεισμός της Μεγάλης Παρασκευής το 1964 – δεύτερος σε μέγεθος στην ιστορία - ήταν λιγότερο καταστροφικός: το τσουνάμι που προέκυψε κόστισε τη ζωή 128 ανθρώπων και προκάλεσε ζημιές 311 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο σεισμός έγινε αισθητός κυρίως στην Αλάσκα, καθώς και σε ορισμένα μέρη του Καναδά, ενώ το τσουνάμι που δημιούργησε προκάλεσε ζημιές μέχρι και τη Χαβάη. Η μεγαλύτερη ζημιά έγινε στην πόλη του Άνκορατζ, 120 χλμ ΒΔ του επίκεντρου. Αναφέρεται ότι το ταρακούνημα από τον σεισμό διάρκεσε τρία λεπτά.

Τρίτος σε ισχύ, αλλά ασύγκριτα φονικός

Έχω την εντύπωση ότι οι περισσότεροι από εμάς συγκλονιστήκαμε την επομένη των Χριστουγέννων του 2004, όταν ακούσαμε για, και μετά κυρίως είδαμε, τις συγκλονιστικές στιγμές από τον σεισμό και το τσουνάμι της Βόρειας Σουμάτρας, στις 26 του Δεκέμβρη του 2004. Επρόκειτο για μία από τις πιο θανατηφόρες φυσικές καταστροφές στην καταγεγραμμένη ιστορία, η οποία προκάλεσε το θάνατο σε 227.900 ανθρώπους. Υπήρξαν χώροι με χιλιάδες πτώματα, που τα συνεργεία με δυσκολία μπορούσαν να διαχειριστούν (Εικ. 5).

Εικ. 5: Το θλιβερό θέαμα εκατοντάδων νεκρών έξω από έναν βουδιστικό ναό κοντά στο Takuapa της Ταϊλάνδης. Πηγή[5]

Στην Εικ. 6 φαίνονται τα ερείπια ενός χωριού κοντά στην ακτή της Σουμάτρα μετά το τσουνάμι που έπληξε τη Νοτιοανατολική Ασία. Η φωτογραφία πάρθηκε στις 2 Ιανουαρίου του 2005 από ελικόπτερα που διεξήγαγαν ανθρωπιστικές επιχειρήσεις.

Εικ. 6: Τα ερείπια χωριού στις ακτές της Σουμάτρας 8 μέρες μετά το καταστροφικό τσουνάμι. Credit: Wikimedia.org

Υπάρχουν, όμως, και πολλά άλλα στοιχεία που σοκάρουν[6]:

Η ενέργεια που απελευθερώθηκε ήταν ισοδύναμη με έκρηξη 475.000.000 τόνων TNT ή 23.000 ατομικών βομβών μεγέθους Χιροσίμα!!

Δεκατρείς χώρες υπέστηκαν ζημιές, συμπεριλαμβανομένων της Ινδονησίας, της Σρι Λάνκα, της Ινδίας, της Ταϊλάνδης, της Μιανμάρ, της Μαλαισίας, των Μαλδίβων και της Σομαλίας.
Υπήρξαν πάνω από 500.000 τραυματίες.
Οι πιθανοί πρόσθετοι θάνατοι από μολυσματικές ασθένειες υπολογίζονται σε 150.000.
Μέχρι 5 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους ή πρόσβαση σε τρόφιμα και νερό.
Περίπου το ένα τρίτο των νεκρών ήταν παιδιά, ενώ άλλο 1,5 εκατομμύριο τραυματίστηκαν, εκτοπίστηκαν ή έχασαν τις οικογένειες τους.
Πέντε περιοχές Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές. Ανάμεσα τους και η Παλιά Πόλη του Γκάλλε (Galle) στη Σρι Λάνκα, το τροπικό δάσος της Σουμάτρας στην Ινδονησία και οι Ναοί του Ήλιου στο Κοναράκ της Ινδίας.
Το εκτιμώμενο κόστος βοήθειας και ανοικοδόμησης μετά το τσουνάμι ανήλθε σε 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Να ποιο θα 'ναι το φινάλε, πόνοι, δάκρυα και βάλε

Ζούμε στην εποχή του κορωνοϊού, ο οποίος μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές κατάφερε να «αποκοιμίσει για πάντα» 1.600.000 ανθρώπους. Κλειστήκαμε στα σπίτια κατατρομαγμένοι από ένα μικροσκοπικό ιό. Ενώ στους σεισμούς βγαίνουμε όλοι στα πάρκα για να μη μας πλακώσει το σπίτι μας. Ό,τι και να κάνουμε δεν πρόκειται να δαμάσουμε τη Φύση.

Ας μπορούσαμε τουλάχιστο να δαμάσουμε τους εαυτούς μας. Να σταματήσουμε να κυνηγάμε μόνο ένα πράγμα, το χρήμα. Να μη ξοδεύουμε απίστευτα ποσά για να προετοιμαζόμαστε ή να κάνουμε πόλεμο. Καλύτερα να πολεμήσουμε τον κορωνοϊό, την πείνα, την επάρατη νόσο και τόσα άλλα. Θα μπορούσαμε να γίνουμε αλληλέγγυοι.

Εμείς όμως τι κάνουμε; Μονάχα το 2019 οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έφθασαν στα 1,92 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ[7]. Να το γράψω και αλλιώς, μήπως το καταλάβουμε: 1.920.000.000.000 δολάρια!!!!! Γιατί;

Τελειώνω με μια σοφή κουβέντα του Tony Benn, Βρετανού πολιτικού (1925-2014), που είχε πει κάποτε:

«Αν μπορούμε να βρούμε τα λεφτά για να σκοτώνουμε ανθρώπους, μπορούμε να βρούμε τα λεφτά για να βοηθούμε ανθρώπους».

Τίποτε άλλο!

Πηγές και σύνδεσμοι

[1] Κλίμακα μεγέθους στιγμής (Moment Magnitude Scale, MMS). Λεπτομέρειες στο σύνδεσμο https://www.iris.edu/hq/inclass/animation/magnitudes_moment_magnitude_explained

[2] http://seismo.berkeley.edu/gifs/blog_TIEH_Chile_1960_map_lg.png

[3] https://www.nationalgeographic.org/thisday/may22/valdivia-earthquake-strikes-chile/

[4] https://hazards.umwblogs.org/2017/04/29/case-study-valdivia-earthquake-1960/

[5] https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2014/12/25/373128103/a-decade-after-tsunami-asias-shattered-coasts-are-on-the-mend?t=1607676311016

[6] https://www.newscientist.com/article/in51-facts-and-figures-asian-tsunami-disaster/

[7] https://www.statista.com/statistics/264434/trend-of-global-military-spending/